Մովսես Խորենացի

Հարցեր և առաջադրանքներ

Ինչպե՞ս են անվանում Մովսես Խորենացուն։

Մովսես Խորենացուն անվանում են Պատմահայր, Քերթողահայր և փիլիսոփա։ 

Ո՞րն է Խորենացու <<Հայոց պատմության>> առանձնահատկությունը։

Մովսես Խորենացին գրել է հայոց պատմությունը սկզբից մինչև իր օրերը՝ 5-րդ դար: Նա առաջինն էր, որ բացատրեց, թե ովքեր են հայերը, ինչ ծագում ունեն, որտեղից են գալիս։

Ի՞նչ գիտեք Խորենացու կենսագրության մասին։

Մովսես Խորենացին եղել է Սահակ Պարթևի և Մեսրոպ Մաշտոցի աշակերտներից և նրանց կողմից ուղարկվել Ալեքսանդրիա՝ ուսում ստանալու։

Ո՞րն է Խորենացու երազանքը, ինչպիսին էր նա ցանկանում տեսնել մեր ազգին։

Խորենացու երազանքն էր փառավոր, անկախ, հզոր հայրենիք ունենալը:

Դուք ինչպիսի՞ն կուզենայիք տեսնել Հայաստանը տասը տարի հետո։

Ես կուզենայի Հայաստանը տեսնել հզոր, ուրախ և հարուստ:

Հայոց պետականության վերածնունդը

Ինչու՞ է մայիսի 28-ը մեզ համար տոնական օր։

Մայիսի 28-ին Հայաստանը տոնում է Առաջին Հանրապետության օրը: 1918-ի մայիսի 28-ին Հայոց ազգային խորհուրդը հայտարարեց անկախ Հայաստանի Հանրապետության ստեղծման մասին:

Խորհրդային Հայաստանը ԽՍՀՄ կազմում ընդգրկված 15 հանրապետություններից մեկն էր։ Արդյոք դա նշանակու՞մ է, որ Հայաստանն ինքնուրույն պետություն էր։

Խորհրդային Հայաստանը հիմնվել  է 1920 թվականի դեկտեմբերի 2- ին Հայաստանի Հանրապետության և  ՌԽՖՍՀ միջև ստորագրված համաձայնագրով :

1991 թ. տեղի ունեցած ո՞ր իրադարձությամբ  կրկին հաստատվեց Հայաստանի անկախությունը։

1990 թ. օգոստոսի 23-ին Հայաստանի Գերագույն խորհուրդն ընդունեց «Հռչակագիր Հայաստանի անկախության մասին», որով դրվեց անկախության գործընթացի սկիզբը։
Անկախության հռչակագրի ընդունումը հայոց պետականության
զարգացման պատմության մեջ սկզբնավորեց նոր՝ Հայաստանի երրորդ հանրապետության շրջանը։

1990 թ. օգոստոսի 24-ին ընդունվեց «ՀԽՍՀ-ի վերանվանման մասին» օրենքը։ Հանրապետության պաշտոնական անվանումից հանվեցին «Խորհրդային», «Սոցիալիստական» բնորոշումները։ Մեր երկիրը
անվանվեց Հայաստանի Հանրապետություն, կրճատ՝ Հայաստան:

Հայաստանի Հանրապետության պետական խորհրդանիշները։

Փոփոխություններ կրեցին նաև պետական խորհրդանիշները՝ հաստատվեց նոր պետական դրոշը (1990 թ. օգոստոսի 24-ի «ՀՀ պետական դրոշի մասին» օրենքը), զինանշանը (1992 թ. ապրիլի 19-ի «ՀՀ պետական
զինանշանի մասին» օրենքը), օրհներգը։ Այդ օրենքներով վերականգնվեցին Առաջին հանրապետության խորհրդանիշները։

Ուսումնական գգարուն նախագիծ

ԵՐԵՎԱՆԻ ՊՈՒՐԱԿՆԵՐՆ ՈՒ ԶԲՈՍԱՅԳԻՆԵՐԸ

Կոմիտասի անվան զբոսայգի և պանթեոն: Գտնվում է Արշակունյաց պողոտայում:

Թումանյանի անվան այգի

Թումանյանի անվան այգի: Գտնվում է Աջափնյակ թաղամասում։ Հիմնվել է Հովհ. Թումանյանի 100-ամյակի առթիվ՝ 1970թ.։ 1973թ. այգում տեղադրվել է Անուշի և Սարոյի արձանը

Մարտիրոս Սարյանի անվան պուրակ

Մ. Սարյանի անվան պուրակը գտնվում է Մաշտոցի պողոտայի և Ստ. Զորյան փողոցի հարևանությամբ` Ֆրանսիայի հրապարակին կից։ Պուրակի կենտրոնում տեղադրված է Մարտիրոս Սարյանի մարմարյա արձանը:

Կոմիտասի անվան պուրակ

Կոմիտասի անվան պուրակը գտնվում է Կոմիտասի անունը կրող պետական կոնսերվատորիայի մերձակա պուրակում։

Գտնվում է Նոր Նորք վարչական շրջանի առաջին զանգվածում` Ֆ. Նանսենի փողոցում: Այգին սկսվում է Գայի պողոտային հարող հատվածից: Այգու մուտքի մոտ` բարձր պատվանդանի վրա, տեղադրված է Գայի (Հայկ Բժշկյանց) արձանը:

Կեռան -Աննա թագուհի

Աննա թագուհին Կիլիկյան Հայաստանի Լևոն Գ Հեթումյան արքայի կինն է եղել, որ պատմության մեջ հայտնի է Կեռան թագուհի անվամբ: Ժողովուրդը և պալատականները հայոց թագուհուն կոչում էին Տիրուհի: Տիրուհի բառը հունարեն հնչում է «կիռ»: Եվ Կիռ Աննան աստիճանաբար դարձավ Կեռան:

Լևոն Գ-ի թագավորության օրերին Կիլիկիայում ծաղկում էին մշակույթը, արվեստները, արհեստները: Այս գործում մեծ էր հայոց թագուհու՝ Կեռանի դերակատարությունը: Հենց Կեռան թագուհու նախաձեռնությամբ ու հովանավորությամբ Սիս մայրաքաղաքում գրվեց «Կեռան թագուհու ավետարանը», որի ծաղկողը եղել է միջնադարի անվանի մանրանկարիչ Թորոս Ռոսլինի աշակերտներից մեկը: «Կեռան թագուհու ավետարանը» պահպանվում է Երուսաղեմի սուրբ Հակոբ վանքում:Կեռան թագուհու անմիջական նախաձեռնությամբ Կիլիկիայում եկեղեցիներ, վանքեր են կառուցվել, ձեռագրեր ընդօրինակվել

Լինելով քրիստոնեապաշտ Կեռան թագուհին վանք է մտել, թողել աշխարհիկ կյանքն ու գործեց որպես Մայր Թևաննա՝ մնացյալ կյանքը նվիրելով հոգևորին ու ապրելով բարեգործություններով:

Կեռան թագուհին և Լևոն Գ արքան համատեղ կյանքի 21 տարիների ընթացքում ունեցել են 15 երեխա:

:

:

Զաբել թագուհի

Զաբել թագուհին ծնվել է 1215թ. Կիլիկիայի Սիս մայրաքաղաքում և եղել է Լևոն 2-րդի դուստրը: Լևոն 2-ը գահը կտակում իր մանկահասակ դստերը՝ 4 ամյա արքայադուստր Զաբելին:Փոքրիկ թագուհու խնամակալ է դառնում Կոստանդին գունդստաբլը, ով Հեթումյան տոհմի իշխան էր: Մինչև թագուհին կմեծանար, նա էր կառավարում երկիրը:1219թ մայիսի 2-ին Զաբելը թագադրվում է որպես Կիլիկիայի հայոց թագուհի:

 Կոստանդին Գունդստաբլն 1226թ. հունիսին Տարսոն քաղաքի Սուրբ Սոֆիա տաճարում 11-ամյա Զաբել թագուհուն ամուսնացնում է իր որդու՝ Լամբրոնի տեր Հեթումի հետ: Երբ Զաբելը չափահաս է դառնում, ամուսնությունը հաստատվում է, և Հեթումն ու Զաբելը միասին ունենում են 3 որդի և 5 դուստր, որոնցից մեկը (Լևոն 3-րդ անունով) հետագայում գահակալում է:  Գահ բարձրանալով` Հեթում Ա (1226-1270) հիմք դրեց նոր` Հեթումյան արքայատանը: Հեթումն ավելի ամրապնդեց հայոց պետության դիրքերը, թագավորական կենտրոնաձիգ իշխանությունը: Սակայն շուտով  վրա հասավ պատուհասը` մոնղոլական արշավանքները: Միայն հմուտ և ճկուն դիվանագիտության շնորհիվ Հեթում Ա կարողացավ Կիլիկիան զերծ պահել մոնղոլական արշավանքներից:Այս ամբողջ ժամանակահատվածում Հեթում Ա հավատարիմ զինակիցն ու կողակիցը` Զապել թագուհին, զբաղված էր երկրի ներքին բարեկարգման խնդիրներով և բարեգործություններով:1237 թ. Զապել թագուհին վերանորոգեց Անդուլ մենաստանը և այն արքայական ընտանիքի համար ամառանոց  դարձրեց:Նա 1241 թ. մայրաքաղաք Սիսում կառուցեց բարեգործական հիվանդանոց: Սա աշխարհում առաջին նման հաստատությունն էր, որտեղ դեղորայքն ու բուժումն ամբողջովին անվճար էին: Հիվանդանոցում աշխատում և իր ձեռքով հիվանդներին խնամում էր անձամբ հայոց թագուհին: Այս հիվանդանոցը գործեց մինչև Կիլիկիայի հայկական թագավորության անկումը` 1375 թ.:

Սերունդների հիշողության մեջ Զապել թագուհին մնաց որպես ողջախոհ, իմաստուն, իր երկրին և ամուսնուն նվիրված անձնավորություն: Նա հայ կնոջ և ողջախոհության խորհրդանիշ էր:

Իմ ազգանվան տոհմածառը

Իմ պապիկի պապիկը ապրել է Կիլիլիկիայի Քեսաբ ավանում, նրա զավակները նույնպես ապրել են Արևմտյան Հայաստանում իսկ զավակների երեխաները տեղափոխվել են Բեյրութ, հայրիկս տեղափոխվել է հայաստան և ապրում է Երևանում,որտեղ և ծնվել ենք ես և քույրիկս:

ԻՄ ՀԵՐՈՍԸ

Ինձ համար հերոսական կերպար է Հայկ Նահապետը:Նա մի քաջ հսկա էր, որ չկամելանով ենթարկվել Բելին,գալիս է և հաստատվում է Արարատի երկրում: Բելը զորք է հավաքում և արշավում Հայկի դեմ: Հայկը հավաքում է իր քաջ զորքին և շարժվում նրան ընդառաջ: Ճակատամարտից առաջ դիմելով իր զորքին Հայկն ասում է. ՛՛ Երբ մենք դուրս կգանք Բելի զորքի դեմ, աշխատանք հարվածել այնտեղ,որտեղ կանգնած կլինի նա: Կամ մենք կմեռնենք, և մեր տոհմը կդառնա Բելի ծառա, կամ կհաղթենք նրան և նրա զորքը կփախչի: ՛՛

Հայկը հաղթում է Բելին, իր լայնալիճ աղեղով խոցելով թշնամուն իսկ Բելի զինվորները փախչում են: Հաղթելով թշնամուն մեր քաջ նախնի Հայկը պաշտպանեց իր և իր տոհմի ազատությունն ու պատիվը: այդ օրվանից Հայկ Նահապետի անունով մեր երկիրը կոչվեց Հայք, այսինքն՝ Հայաստանում:

Այժմ էլ հերոսական պայքար է մղվում մեր Արցախ աշխարհի պաշտպանության համար և մեր հայ զինվորները կռվում են մեր դարավոր թշնամիների դեմ: Մեր տղերքն էլ հերոսանում եմ, բայց ես հավատում եմ, որ քաջն Հայկի տոհմի զավակները հաղթանակած են վերադառնալու:

ՀԱՅՐԵՆԱ ԳԻՏՈՒԹՅՈՒՆ Հայկական դիցաբանություն

Հայկական դիցարանի աստվածները

ԻՄ ազգանվան ծագումնաբանությունը

Իմ ազգանվան պատմությունը կապված է պապիկիս պապիկի հետ:  երբ Եղեռնի ժամանակ նա իր ընտանիքով  Մուսա Լեռից փախուստի է դիմել Լիբանան, պապիկիս պապիկին   սահմանապահը հարցրել է անունը և չի կարողացել արտաբերել, քանի որ շատ դժվար արտասանելի ազգանուն է եղել: Այդ ժամանակ հարցրել է հոր անունը, որը Սարքիս է եղել: Ու քանի որ լիբանանցիների համար ծանոթ ու հեշտ արտաբերելի անուն է եղել, ազգանունը այդ ժամանակից Սարքիսսյան է կոչվել:

Հայոց մայրաքաղաքները

 ՎԱՆ

Իր պատմության ընթացքում Հայաստանը տասներկու մայրաքաղաքներ է ունեցել՝ Վան,
Արմավիր, Երվանդաշատ, Արտաշատ, Տիգրանակերտ, Վաղարշապատ, Դվին, Բագարան,
Շիրակավան, Կարս, Անի և Երևան։

Վանի թագավորությունը Ք. ա. 9-րդ դարի երկրորդ կեսին  հիմնադրել է Վանի թագավոր Սարդուր I-ը  , անվանել Տուշպա(Վան, Տոսպ) և դարձրել պետության մայրաքաղաքը: Քաղաքը հարուստ էր բազմաթիվ զինանոցներով, պահեստներով, դիտակետերով: Քաղաքի արևմտյան մասը, որին տրված էր Բուն քաղաք կամ Քաղաքամեջ անունը, երեք կողմից շրջապատված է եղել պարիսպներով:

Երվանդունիների օրոք, Վանը դարձյալ Հայաստանի մայրաքաղաքն էր և անվանվում էր  Երվանդավան:
Քաղաքի բուռն զարգացումը շարունակվեց նաև Արտաշեսյանների ժամանակ։
Տիգրան Մեծն այստեղ բազմաթիվ արհեստավորներ ու առևտրականներ բնակեցրեց։
Քաղաքը ծաղկում էր ապրում նաև 10-11-րդ դարերում Վասպուրականի Արծրունյաց
թագավորության օրոք։
19-րդ դարում Վանը Արևմտյան Հայաստանի կարևոր կենտրոններից էր, այստեղ
հատկապես զարգացած էին արհեստները։ Մեծ համբավ ունեին վանեցի ոսկերիչներն ու
արծաթագործները։ Մեծ եղեռնի ժամանակ հայկական Վանը ոչնչացվեց։
Այժմ Վանը գավառական ոչ մեծ քաղաք է ներկայիս Թուրքիայի տարածքում։

 

Արմավիր

— Ներկայիս Արմավիրի մարզի Հայկավան գյուղի մոտ մի մեծ բլուր կա։ Բլրի
գագաթին պարիսպների, պալատների, տաճարների և այլ շինությունների հետքեր կան, որոնք հայտնաբերվել են պեղումների ժամանակ:
Մովսես Խորենացին Արմավիրի հիմնադրումն ու անվան ծագումը կապում
է Հայկ Նահապետի թոռ Արամայիսի անվան հետ։
Արմավիրը մշակութային ու կրոնական խոշոր կենտրոն էր։ Այստեղ բազմաթիվ մեհյաններ
և հեթանոսական այլ սրբավայրեր կային։

Քաղաքի շրջակայքում գտնվում է Սոսյաց անտառը, որը աշխարհի ամենահին արհեստական անտառներից է, և որը պատմության մեջ հայտնի է նաև Արմենակ նահապետի անունով։ Ըստ ավանդության
անտառը տնկել է Արմենակ նահապետը։Հայերը սրբագործել են սոսին և բարդին։
Ք. ա. 3-րդ դարի վերջերին, երբ Հայաստանի նոր մայրաքաղաք դարձավ Երվանդաշատը,
Արմավիրի դերը նվազեց։
Արմավիր մայրաքաղաքն այժմ չկա։ Բայց նրա անունով կա Արմավիր մարզկենտրոնը: